Sameer Neupane

       उत्तर, विवेचनाका अर्थ राजनीतिमा केवल राजनीतिज्ञहरुलाई आउँछ । त्यसको संगालो, अवगालो, अर्थ र अनर्थ सवैका घर–घरमा खानकी पछि हुँदा सवैको टाउको निको नै हुन्छ ।   आजकल त्यस्तै समस्या ग्रन्थ राजनीतिक तरङ्गको विवेचना ताजा खवर हरेक सञ्चारमाध्यममा हेर्न, सुन्न पाइन्छ ।   भूत पूर्व प्रधानमन्त्री ओलीको निर्वाचनको घोषणावाट कर्कंषिएको राजनीतिको ताउर र माउर आज उपरान्त चलिरहेको छ ।   शुरुमा काङ्ग्रेसी दलहरुको भेला, सभा अनि वैज्ञानिक समाजवाद तर्फ मोडिएको महाधिवेशन । त्यसपछि भेलाले उत्कृष्ट बनाएको भूतपूर्व प्रधानमन्त्री देउवाको कुर्सि मोह अनि कुर्षिको निसाफ वेस्सरी चाखेकै हुन् नेपाली जनताले ।   महाधिवेशन पछि उद्घोष भयो स्थानिय, प्रदेश र केन्द्रको निर्वाचन जसरी पनि हुन्छ । मै गराउँछु । भन्ने परिपाटी ।   पाँपाम् कुश सनासी, म धर्म तु अँलाची अर्थात राजनैतिक चुनावी माहोल पराकास्ट मै चल्यो भने नि हुन्छ ।   हो, १३ औं महाधिवेसनमा जसरी नेपाली काङ्ग्रेसले चुनावी ताउर र माउर मिलायो त्यसरी नै निर्वाचन नि हुँदा, कुर्सीको पेचकस वर्तमान प्रधानमन्त्री ...

 कोशी पारी फलाँटका माधव खरेल काभ्रेबाट १६ वर्षको उमेरमा घरबाट भागी काठमाडौं आए  । उनी साधारण लेख पढ् गर्न पनि सक्दैनथे । मानिस नचिन्दा उनको दिनचर्या ठेलामा चना, मक खाने हुन्थ्यो । तत्कालिन प्रमुख उपेन्द्र बहादुर प्रधानाङ्ग शंकरदेव क्याम्पसको डिन हुँदा उहाँको भाइ नगेन्द्रले २०३४ साल मंसिर ४ गते माधव खरेललाई पिउनमा जागिर लाइदिए ।  त्यस बेलामा नागरिकताको पनि चलन थिएन र उनको तलब एक सय सोह्र रुपैया मा मात्र सिमित थियो ।  त्यसबेला कलेजमा ८ घण्टा काम गर्ने र खाली हुँदा दिउँसो पुतलीसडक स्थित प्लाईउड पसलमा पनि संलग्न रहेको उनी बताउँछन् । लेखापढि कम भएका माधव खरेलको तलब बढेर लगभग तीस हजार पुगेको छ । उनका साथमा श्रीमती शुभद्रा खरेल २० वर्ष देखि शंकरदेवमा पिउन कै रुपमा कार्यरत छिन् । उनीहरुको काम चिठी पु¥याउने, बोतलमा पानी भर्ने, हाकिमहरुलाई तातोपानी पु¥याउने , घण्टी बजाउने, चिया बनाउने, बत्ति बाल्ने र नियमित कलेज खोल्ने र कक्षा कोठाहरु बन्द गर्ने रहेको छ । उनको परिवारमा उनका जेठा छोरा राजकुमार खरेल  पनि स्नाकोत्तर तहमा शंकरदेव क्याम्पस मै पढ्ने गर्छन । आफु कर्मचारी भए बापत...

               म गएँ । एउटा गाउँ । छाना जस्तै खरको । तर थाहा छैन । कता पुगेको हो । उकालो चढ्न गाह्रो । उ त्यो घर हो श्यामेको । उसको घरमा धेरै छन् । आमा–वुवा, बाजे–वराजु, काका, काकी, दाजु भाई र उसकी श्रीमती । घरको रंग फुँग उडेको । छाना पुरानो खरको । धेरै अघि मेरो साथि श्यामे म सँग घुलमिल निकै ग¥थ्यो । जव उ परदेश गयो । उ झर्को फर्को गर्छ म सँग निकै । तर त्यो घरमा निकै मान्छेहरु भए नि उसको ढंगको कारण मलाई फर्केर पनि उसको घर जान मन लाग्दैन । म अझ उकालो लाँगे निकै समय आरामको जीवनवाट सुखी जीवनको यात्रा खोज्दै गाउँका ठाम तिर, वारी तिर । मंसिर महिनामा हलो जोत्ने गोरु भेटिदैनन् । डाले घाँस नपाएका कारण । सानो छँदा जंगल धेरै हुने त्यो गाउँ एकाएक मरुभूमि वनेर उजाड बस्तिमा लागेको रैछ । मैले भेटेको पिपल, बडर, सिसौं, आँप, चाँप, धुपि, सल्ला र कदमका रुखहरुको न्यानो र चिसो मौसम दिने ग्रामिण ठाउँ आज हेर्दा अनौठो, उजाड र म आँफै कता कता गर्मीमा आएको वकुल्लो जस्तो । हिजो देखिएका चिसो ठूलो खोला आज सुस्ताउँदो मैलो पधेँरो जस्तो रैछ । म हिँडे माथि अझ उकालो सकिनसकि हैंसे गर...

        आत्मसन्तुष्टि नै जीवन हो । सन्तुष्ट रहन मानिस सधैं कर्म गर्छ । त्यसो त पृथ्वीमा अनेक कर्म हुन्छन् । मानिस अध्येता पनि होइन उ त कर्ता हो । धर्ती मा पुन्य र पापको आधारशिला युक्त कर्म बराबरी मात्रामा हुन्छन् ।   मानिसको जीवन अमूल्य छ, तर धर्तीमा जब उ पाइला टेक्छ शिशु, बालापन मा रहर र खुसीको सिमा निर्धारित हुँदैन । एक शिशु रमेको नै हुन्छ परिवार सँग । धर्म प्रति प्रगाढता होस वा नहोस उ भगवान भनेपछि तर्सन्छ र समर्पण हुन्छ नमस्ते गर्दै । शिशु अवस्थालाई हेर्दा बालक आमा प्रति सहानुभूति धेरै नै राख्दछ । आमाको आहार र स्यहारबाट पालन पोषण हुँदै बुवाको आर्शिवादबाट जिम्मेवारी हुँदै विद्यालयमा आश्रित जिवन जुनै बालकको लागि पनि बोधत्व भन्दा फरक भने पक्कै हुँदैन । मानिसहरुको कौटिल्यता र एक व्यक्तिको संस्कार कति खेर देखि परिवर्तित हुन्छ कि जब उ वयस्क बन्दै जाने छ । जब उसको नजरमा अनेक साथिको साथ छाउने छ, राम्रा वा नराम्रा उसले आत्मबोध गर्न जानेको हुँदैन । के गलत र के उत्तम उसको अनु्हारमा केही परिवर्तन आउँदैन । भन्नाको मतलब वयस्क शिशुले भन्दै न कि म गलत व्यवहारमा लागेको छु...

अचानोको चोट अचानोलाई त्यती नै ! राजनीतिको अर्थ थोरै थाहा छ । वातावरण राजनीतिमय बनि जाँदा फेरी किताबको कुनो डोको चौतारी भनेझैं आफू कुनामा हराइरहेको सारा सम्पर्क विच्छेद जस्तै संसारमा सानो अपराधी भएर बस्नु परेको छ । खासै काण्ड त केही छैन ।  देख्दा वैमनस्यता जागेको हुनसक्छ । त्यसो त आजभन्दा धेरै अघि सबैकुरा मिलेको थियो । काम गर्दै थिएँ । तर आज वातावरण चुलिएको छ संदिग्ध अपराधमा जेलनेल जालसाझिँबाट उन्मुक्त परिवार र समाजको हावारुपि चरित्रबाट माथि उठ्न नसक्दा मन पेचिलो भएको छ ।  जुनकिरी हराएकि छे । सुलसुले लागेको छ जिउभरी । पसिनाको धन प्यारो छ । जो हाउडेलाई थाहा भएको कुरो हो । सबै मानिस आफू सहि भनि ढाकछोप गर्न तम्सन्छन् । त्यसपर म थाहा छैन । आज  महामारीको प्रकटता प्रहारले संसार गाँज्दा संसार अमिलो भएको छ जो कोहीलाई ।  अहोरात्र खटियो भाडा, दशैं खर्च, परिक्षाको लागि भनेर । तिहार आयो । तर मल मुत्र त्यागि स्नान गरेछी जनै धारण गर्नु पर्छ भन्ने यो पठ्ठो ब्राम्हणलाई सानै देखि थाहा नभएको कि अन्जानिदो भएको समाजको पात्र वैमनस्यताको लागि चुर सलामी ! गैंडा, घोयल, चौरी, बाघ, मृग, जरायो ...

                    वास्तविकता भन्दा धेरै टाढा रित्तिएको वितृष्णा,  झिन्झिनाटहटले खल्बलएको कुनो स्थिरताले चुलिँदो अध्यारोँ मष्तिष्कको कुण्ठा । विरत्तीएको आकारको बहुलठ्ठीपन । कारण निमिट्यान्न मानव संवेदनहीनता । जसमा गाली, गलौंच, वितृष्णा, बेढंग र रित्तता पर केही आभा छैन । केही छ भने कुनै भौतिक पदार्थको मोह त्यो नी केही आयश्रोत रहिन्जल ।   साँची म अस्ति सुन्धारा गएको थिएँ । मानिसहरु पसल वरी परी ठूला गफ लडाउँथे । चर्का चर्का राजनीतिक प्रचार बाजी गर्ने गर्छन । कोही अर्थ व्यापारको कुरा गर्छन । कोही घर घडेरीको । कोही सुन्दरीको । अनि क्षतिग्रस्त धरहरा ।   काठमाडौं फेसनको शहर । शहिदगेट निर पाइला चाँले । धेरै भएछ नगएको । भनिन्छ ठाउँ ठाउँको छुट्टा छुट्टै निशा हुन्छ । अस्तित्व हुन्छ । पहिचान हुन्छ । तर पनि शहिदगेटलाई बुझन मैलै भ्याएको छुइन । म नि यस्तै लाउने पोसाकको खोजीमा त्यहाँ गएको थिएँ । न्यूरोडतर्फ तर्फ आकर्षित भएँ । पहिले त जारा प्यान्टको खोजीमा सुरज आर्केड गएँ ।   म ट्याम्पूबाट ओर्ले । सुन्धारामा आवाजै आवाज पा...

 कोरोनाको कहर साधुबाद: शान्त सँग वस्न ु! शरिरको हेरचाह गर्नु ! आत्मसम्मान !   मानिस सामाजिक प्राणी हो । समाजबाट एक्लिएर हरप्रहर एकै ठाउँमा रहिरहन कि त मानिस साधु नै बस्नु प¥यो वा कुनै शाहित्य प्रेमी ? कोरोनाको लकडाउनमा के नै सम्भव छ र ! लामो समय छ । धेरै एक्लै बित्यो । एक्लै बाच्न शरिरमा शक्ति पनि त हुँदैन । कपाल काटन गाह्रो भएको छ । लामा कपालले शरिरलाई झिन्झिनाहट नै पैदा गरेको छ । विश्वस्त छ लामो कपालले साधु नै बनाएकोृ छ  एक्लै बनाएको छ समाजबाट । कोरोनाको महामारीले मानिसलाई हिमालको टुप्पोमा अवतरित गरेको महशुस गराएको छ ।त्यहाँ त मानिस जो पुराना संस्कृति अंगाल्छन् उनीहरुको नै फाइदा जनक हुने गर्छन । जीव वि१ानले मानिस सामाजिक प्राणि भएको पुष्टि गर्छ । समाजमा बाच्न सामुदायिक हुनुपर्नेमा जोड दिन्छ । इतिहाँसमा काँहि नि लेखिएको थिएन मानिस यसरी गीत गाएर समाजबाट एक्लो हुँदै बसोबास गर्नु पर्ने स्थिति । १८ औं शताब्दीमा बेलायतमा यस्तै एक समय आएको थियो जहाँ त्यहाँका अभिजात वर्गले कुलको आँगनमा नमूना पण्डितहरुलाई लिएर समुदायको संरक्षणको लागि मन्दिर स्थापना गरि दिएका थिए । के य...